نوعیت زمین و مراجع صدور پروانه ساخت در کشور
انواع نوعیت زمین، به دایر (مشجر، تاسیساتی و غیره)، بایر، موات (باغ و مزروعی) تقسیم بندی می‌شود و اگر ملک در داخل محدوده قانونی شهر باشد (چه پروانه داشته باشد یا نداشته باشد) نوعیت آن توسط کمیسیون ماده ۱۲ قانون زمین شهری وزارت راه و شهرسازی تعیین می‌شود.
اگر در حریم شهری (استحفاظی و نفوذی) باشد هیئت هفت نفره (واگذاری و احیای اراضی جهاد کشاورزی ۱۳۶۵)، نوعیت موات آن را تعیین می‌کرد (البته در سال ۱۳۷۰ این هیئت با امور اراضی ادغام و سازمان امور اراضی جهاد کشاورزی شکل گرفت) و اگر زمین مزروعی و باغ بود به ترتیب توسط جهاد کشاورزی یا کمیسیون ماده ۷ شهرداری تعیین می‌شود. همچنین اگر در خارج حریم باشد در زمین غیرمزروعی (هیئت هفت نفره) سازمان امور اراضی جهاد کشاورزی، نوعیت زمین را مشخص می‌کند.
در املاک و ساختمان نیز به همین طریق در داخل محدوده اگر ساختمان پروانه ساختمان اخذ کرده باشد و پایان کار نیز داشته باشد بر آن اساس قابل ارزیابی است و اگر بدون پایان کار باشد باید مطابق پروانه صادره (یا عدم خلاف اخذ شده)، ارزیابی صورت گیرد.
در املاک داخل محدوده، شاید ملکی بدون پروانه باشد، در این مورد جریمه توسط شهرداری در زمان پایان کار، دریافت می‌شود و در صورت نیمه تمام بودن ملک باید عدم خلاف از شهرداری دریافت کرده باشد که در ارزیابی آن مدنظر قرار می‌گیرد.
برای ملک در حریم شهرها نیز ماده ۹۹ قانون شهرداری جاریست و همچنین در روستاها، ضوابط و مجوز توسط بنیاد مسکن یا به نمایندگی توسط دهیاری‌ها اعمال می‌شود و در تغییر باغ و زمین کشاورزی، بترتیب کمیسیون ماده ۷ شهرداری و ادارات جهاد کشاورزی تصمیم گیری می‌کنند (مطابق قانون ۷۴/۷/۳۱ و ۸۵/۸/۱).
در املاک خارج حریم نیز با توجه به تبصره ۲ بند ۳ ماده ۹۹ شهرداری و نیز آئین نامه احداث بنا مصوبه ۵۵/۲/۲۷ (ماده ۴ آئین نامه احداث بنا در خارج از محدوده قانونی و حریم شهرها) ملاک عمل در خارج از محدوده قانونی و حریم شهرها) ملاک عمل در خارج محدود است و صدور پروانه ساخت با دفتر فنی استانداری (فرمانداری،بخشداری) انجام می‌شود (و خلاف توسط ماموررین فرمانداری و بخشداری به کمیسیون فوق اعلام و آن‌ها نیز اختیار رسیدگی احداثات خارج حریم را دارند برای تخریب یا جریمه معادل ۵۰ تا ۷۰ درصد قیمت روز اعیانی رای می‌دهند). تغییر کاربری و مجوز ساخت در باغ و اراضی کشاورزی توسط ادارات جهاد کشاورزی (براساس نظر کمیسیون تبصره یک ماده یک قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ‌ها) انجام می‌شود.
به طور خلاصه مراجع صدور پروانه ساختمانی در محدوده قانونی (خدماتی) و حریم (استحفاظی و نفوذی) شهرها با شهرداری و در محدوده بافت روستاها، با بنیاد مسکن یا دهیاری‌ها است (البته بعد از موافقت بنیاد مسکن انقلاب اسلامی) و نیز خارج از حریم شهرها و خارج از محدوده روستاها، با فرمانداری و بخشداری‌ها (استانداری) است و در محدوده شهرک و ناحیه‌های صنعتی در حوزه مسئولیت مدیریت شهرک صنعتی قرار دارد و همچنین در شهرهای جدید و شهرک‌های مصوب (قبل از تحویل به شهرداری) با اداره کل راه و شهرسازی (وزارت مسکن و شهرسازی) است.
همچنین وزارت راه و شهرسازی خارج از محدوده شهر، مجوز شهرک سازی و انبوه سازی را صادر می‌کند.
این موارد در کسب مستندات نقشه طرح (جامع، تفصیلی یا هادی)، پروانه یا نقشه تفکیکی سند صادره در شهر، روستا و منطقه، و اخذ استعلامات مفید است. مثلا در روستا توسط بنیاد مسکن (وزارت راه و شهرسازی) و بعد از آن توسط اداره ثبت اسناد و املاک، توسط اداره ثبت و املاک، سند صادر می‌شد، از این رو دهیاری و بویژه بنیاد مسکن انقلاب اسلامی نیز شاید نقشه تفکیکی بافت روستا را داشته باشد.
